Tái cấu trúc doanh nghiệp

Bài của Nguyễn Đình Nhơn

Chủ Tịch Công Ty Vinabull

Tổng Quan

Tái cấu trúc doanh nghiệp là gì? Về bản chất đó chính là việc tiến hành thay đổi doanh nghiệp một phần hay toàn diện, tự làm mới mình cho phù hợp với tình hình hiện tại để nâng cao năng suất kinh doanh, nâng cao tính cạnh tranh để tồn tại và phát triển.

Hội nghị thường niên dành cho các CEO các doanh nghiệp lớn được tổ chức bởi Vietnam Report

Có rất nhiều công thức kinh điển cho việc tái cấu trúc doanh nghiệp. Tuy nhiên về cơ bản, công thức chỉ là cái nền tảng chung để các doanh nghiệp xem xét, tham khảo, còn việc áp dụng công thức đó như thế nào thì tùy thuộc vào từng doanh nghiệp cụ thể. Qui mô doanh nghiệp cũng là một vấn đề. Những doanh nghiệp lớn sẽ có cách thức tái cấu trúc khác với doanh nghiệp vừa và nhỏ, tùy thuộc vào năng lực nội tại về nguồn lực tài chính, nhân sự, thương hiệu, sản phẩm thị trường mà có những quyết sách phù hợp.

• Thay đổi về tư duy kinh doanh.

Một trong những yếu tố làm nên sự lớn mạnh của DN chính là tư duy kinh doanh của các nhà điều hành doanh nghiệp. Tầm nhìn của BQT công ty là một yếu tố cốt lõi. Những doanh nghiệp nào bứt phá được những thói quen làm ăn cũ, mạnh dạn đầu tư, gọi vốn và hướng ra thị trường toàn cầu với những chiến lược rõ ràng thì mới tạo nên sự lớn mạnh.

Gốm sứ Minh Long là một ví dụ.

Từ một công ty gốm sứ gia đình, Minh Long đã lớn  mạnh, chinh phục nhiều thị trường lớn khó tính trên thế giới. Thành công này có được phần lớn là nhờ vào sự tìm tòi sáng tạo, năng động và những nỗ lực hướng ngoại không mệt mỏi. Minh Long sớm nhận ra những đồ gốm sứ của VN còn thô kệch so với các sản phẩm của Trung Quốc, Nhật Bản… nên đã quyết tâm làm cuộc cách mạng thay đổi vị trí của gốm sứ Việt Nam.

Chất lượng sản phẩm & Thị trường quốc tế là 2 mục tiêu mà Minh Long theo đuổi từ khi thành lập cho đến khi thành công. Ứng dụng công nghệ mới, Minh Long đã làm cho sản phẩm của mình trở nên giá trị hơn, cạnh tranh hơn.  Mất tới 6 năm đầu tư nghiên cứu, Minh Long đã tạo ra một loại hạt phụ gia có kích cỡ nano hoà vào thành phần men. Với kích cỡ như vậy, các hạt phụ gia đã lấp kín được những lỗ nhỏ nhất. Công nghệ này không chỉ giúp tăng cường khả năng chống bám bẩn cho sản phẩm mà còn đảm bảo an toàn tối đa cho sức khoẻ của người sử dụng. Không có tư duy mới, có lẽ Minh Long không làm được điều này.

Nhưng để thay đổi không đơn giản, nó đòi hỏi sự dũng cảm và kiên định, một tầm nhìn đúng đắn của người lãnh đạo.

Có 4 yếu tố mà nhiều người cho là quan trọng nhất để tạo sức bật trong kinh doanh là:

(1) Tính quần chúng.

(2) Tính sáng tạo độc đáo.

(3) Năng lực quảng cáo tiếp thị.

(4) Sức mạnh tổ chức nội bộ.

• Thay đổi tính năng sản phẩm, kiểu dáng, chất lượng sản phẩm

Việc thay đổi tính năng, chất lượng sản phẩm hay dịch vụ là cần thiết để doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và tăng doanh số. Vì dụ như các công ty Hàn Quốc đã cho ra đời loại chảo mới hai mặt Happy Cook dành cho các bà nội trợ VN vô cùng tiện lợi, và rõ ràng là họ đã chiếm được thị trường VN dù giá sản phẩm không hề rẻ. Những sản phẩm gia dụng ngày nay thường kết hợp nhiều tính năng kiểu 3 trong 1 để thỏa mãn yêu cầu ngày càng cao của thượng đế. Tính thẩm mỹ của sản phẩm cũng là một yếu tố quan trọng, gây ấn tượng mạnh với người tiêu dùng ngay từ cái nhìn đầu tiên, khiến họ không thể chối từ.

Steve Job, huyền thoại công nghệ luôn gửi đến khách hàng của mình thông điệp:  Những sản phẩm của Apple là những sản phẩm công nghệ hoàn hảo và tinh tế.

Với sản phẩm nông nghiệp thì sao?

Một trong những minh chứng cho sự thay đổi giá trị sản phẩm là đôi khi chỉ cần thay đổi kiểu dáng. Trong những năm gần đây, nông dân VN mặc dù đi sau nông dân Nhật một bước, nhưng họ cũng tạo ra được những sản phẩm dưa hấu hình vuông, hay bưởi Hồ lô mà giá bán trên thị trường của nó gấp 10 lần giá trị của dưa bưởi truyền thống. Chỉ cần làm thay đổi kiểu dáng và một bài marketing phù hợp thì trong ngày tết có những cặp dưa bán đến 5 triệu đồng 1 cặp mà vẫn không có hàng.

Để thay đổi rất cần sự sáng tạo.

Không có sáng tạo, sẽ không có sự thay đổi nào cho doanh nghiệp.

• Nguồn nhân lực chất lượng cao

Thực tế hiện nay, năng suất của các DN cũng như của người lao động của chúng ta còn rất thấp so với các quốc gia trong khu vực như ThaiLan, Malaysia… còn với người Nhật thì khoảng cách đó vẫn còn rất xa. Vì thế việc tuyển dụng hay liên kết với các cơ sở đào tạo để tìm kiếm nguồn nhân lực chất lượng cao cũng là một yếu tố quan trọng. Dĩ nhiên đây là điều không dễ, cần phải có sự đãi ngộ xứng tầm thì mới có thể duy trì được nguồn lực này một cách bền lâu. Chủ nhân Starbucks đã hãnh diện tuyên bố rằng, tiền mua bảo hiểm sức khoẻ cho nhân viên còn nhiều hơn là tiền mua cà phê từ châu Mỹ, châu á, châu Phi để cung cấp cho toàn bộ hệ thống Starbucks.

Khi hỏi về Bí quyết nào dẫn đến sự thành công của Micrsoft như ngày hôm nay, Bill Gates đã chân thành chia sẻ: “Riêng tôi, bí quyết lớn của sự thành công vẫn là tuyển dụng và cộng tác với những con người thông minh. Tôi cảm thấy hạnh phúc vì được học hỏi từ những con người đó. Một số nhân viên làm việc cho tôi hiện nay còn trẻ hơn tôi rất nhiều. Tôi ghen tỵ với họ vì họ trưởng thành cùng với hệ máy điện toán hiện đại hơn. Họ là những con người thông minh phi thường và sẽ góp phần sáng tạo ra những sản phẩm tuyệt vời cho mọi người. “

• Thay đổi về công nghệ, nâng cao năng suất sản xuất

Hiện nay, trên thực tế thì có bao nhiêu doanh nghiệp ứng dụng công nghệ mới vào sản xuất hay đào tạo. Có bao nhiêu doanh nghiệp ứng dụng phương thức họp online để tiết kiệm thời gian, có bao nhiêu công ty dùng email thay cho giấy? Khai báo thuế hay thực hiện các khai báo báo hải quan bằng internet để tiết kiệm thời gian đi lại? Bao nhiêu doanh nghiệp ứng dụng Hệ thống quản lý ERP để doanh nghiệp quản lý các nguồn lực và tác nghiệp. Vẫn còn nhiều công ty không mạnh dạn đầu tư thiết bị mới vì sợ tốn kém, song những công nghệ cũ rõ ràng không tạo ra sự cạnh tranh về chất lượng sản phẩm.

• Thay đổi về thị trường, phân khúc thị trường

Không có thị trường nào là bền vững mãi mãi. Luôn có những thời điểm khó khăn cho doanh nghiệp khi những thị trường lớn quen thuộc gặp vấn đề. Vì thế năng động tìm kiếm những thị trường mới cũng là một việc cần quan tâm.

Phân khúc thị trường cũng là một vấn đề mà DN phải lựa chọn sao cho phù hợp với chiến lược phát triển của công ty. Ví dụ như công ty địa ốc Đất Lành chẳng hạn, họ chọn phân khúc nhà ở dành cho người có thu nhập trung bình và thấp vì thế giá thành căn hộ mà họ cung cấp giá phù hợp với một số lượng lớn  khách hàng trong điều kiện kinh tế khó khăn nhưng có nhu cầu về nhà ở. Phân khúc bình dân cũng giúp doanh nghiệp chi phí ít hơn khi triển khai dự án và việc bán sản phẩm sau khi hoàn thành sẽ nhanh hơn. Vòng quay vốn của DN nhanh thì DN ít dựa vào nguồn vốn vay của ngân hàng, giảm được chi phí do lãi suất.

Trong thời buổi khó khăn, việc tìm ra một “ngách” nhỏ của thị trường cũng khó như tìm ra điểm yếu trong gót chân Achilles vậy. Nhưng không có nghĩa là không thể! Không phải lúc nào cũng là BT(bó tay).

Phở HN với thịt bò Kobe  là một ví dụ.

Có thể nói, phở là một thị trường lâu đời và dường như đã bão hòa ở VN. Từ phở bình dân đến phở 5 sao mọc lên ở khắp nơi, nhiều loại giá cả. Thế nhưng vẫn có những người tìm ra một phân khúc thị trường khá đặc biệt:  đó là phở siêu sang, dành cho khách hàng siêu giàu, với nguyên liệu là thịt  bò ngoại nhập nổi tiếng Kobe.

Với mức giá 750.000 – 1 triệu VND một tô thì đó quả là chưa có trong “tiền lệ của Phở” ngay trên đất Việt. Trên thực tế, một tô phở siêu sang, cũng không bổ dưỡng hơn một tô phở mà bạn ăn ở góc đường gần nhà của bạn là bao nhiêu. Tuy nhiên cách tiếp thị và quảng bá của họ thì là “bậc thầy” rất đáng để chúng ta học hỏi. Kinh doanh là một lĩnh vực thiên về nghệ thuật nhiều hơn là khoa học. Biết khai thác những yếu tố tâm lý trong khách hàng là một bài học không bao giờ cũ.

Bò Kobe, nghe nhạc Mozart, uống bia Heineken thay cho nước, được mát xa theo giờ là một câu chuyện thú vị kích thích trí tưởng tượng và tò mò của thượng đế.

• Thay đổi về lĩnh vực kinh doanh

Đã có sự so sánh xót xa rằng, một trăm người Gambia may gia công trong một tháng thì sản phẩm áo quần bán ra có giá trị tài chính trao đổi giữa thị trường chưa bằng một giờ sản xuất của một chuyên viên chế tạo “chips” trang bị trong hệ thống điện tử cao cấp tại các nước Âu Mỹ giàu có. Điều này cho thấy những sản phẩm công nghệ cao, loại sản phẩm gắn liền với trí tuệ và sáng tạo luôn có giá trị gấp trăm ngàn lần giá trị sản phẩm truyền thống gắn liền với cơ bắp. Việc xuất khẩu nguyên liệu thô và làm gia công cho các tập đoàn nước ngoài không phải là yếu tố tạo nên sự giàu có cho DN.

• Thay đổi về cấu trúc và vận hành doanh nghiệp.

Đây là những quyết định rất khó khăn với các C.E.O của doanh nghiệp, nhưng không thể không làm. Những bộ phận nào cồng kềnh, kém hiệu quả thì phải mạnh dạn cắt bỏ, nhưng việc này cũng đồng nghĩa với rất nhiều người bị mất việc làm, nhiều gia đình sẽ khó khăn. Sau khi giữ lại các bộ phận rồi thì việc tiếp theo là DN sẽ tìm được người quản lý có năng lực để họ điều hành bộ phận đó. Việc xây dựng theo module sẽ giúp doanh nghiệp vận hành tốt hơn. Các module hoạt động độc lập theo định hướng và chiến lược của công ty nhưng cách thức hoạt động thì linh hoạt.

• Thay đổi về chiến lược kinh doanh

Chiến lược kinh doanh là hoàn toàn có thể thay đổi, không cứng nhắc. Nếu chúng ta thấy rằng tình hình đã thay đổi, và chiến lược của DN không còn phù hợp nữa thì ta hoàn toàn có thể linh hoạt thay đổi ứng biến.

Chiến lược kinh doanh còn là sự lựa chọn giữa lợi nhuận và khả năng chiếm lĩnh thị trường. Như mọi người đã biết là ngày nay các cộng đồng người dùng cũng là một giá trị cân đong đo đếm được. Facebook, mạng xã hội thành công là do lượng người dùng khổng lồ của nó và không ngừng tăng lên từng ngày.

• Thay đổi về văn hóa doanh nghiệp

Công ty không thể phát triển bền vững khi công ty không xây  dựng được bản sắc văn hóa riêng. Văn hóa của công ty bao gồm nhiều mặt, nhưng tất cả những điều đó lại có tính tương tác với nhau làm nên thành công cho DN.

Văn hóa đúng giờ là một ví dụ. Bạn không thể triển khai cuộc họp mà kẻ đến trước người đến sau.

Văn hóa nụ cười rất cần cho các DN làm dịch vụ. Không gì có thể đuổi khách hàng đi nhanh bằng việc bố trí nhân sự phòng reception với một gương mặt cau có và không bao giờ cười.

Văn hóa khen thưởng cũng là một điều cần thiết cho những thành viên công ty có sự sáng tạo có lợi cho công ty. Nên nhớ rằng nhân viên nào cũng  sẽ rất hạnh phúc khi được công ty ghi nhận những đóng góp của họ và một phần thưởng kèm theo sẽ giúp cho họ có thêm động lực sáng tạo, giúp nhiều người tham gia sáng tạo và những cải tiến hữu ích đó sẽ giúp DN nhiều cái lợi so với những giá trị mà họ bỏ ra.

Văn hóa dân chủ  cũng là một khía cạnh tế nhị, nhưng rõ ràng là nó đang tồn tại những bất cập. Công nhân  gặp giám đốc thì tỏ ra khúm núm sợ hãi, có gì bất bình cũng không dám bày tỏ với cấp trên, từ đó dẫn đến cầu an thụ động, đến công ty làm hết giờ rồi về. Những công ty mà các nhà điều hành thân thiện với cấp dưới thường là công ty có sự đoàn kết và nhất quán cao, năng suất lao động cũng cao hơn vì mọi người sẽ làm việc với tinh thần sảng khoái và tự nguyện, cùng chia sẻ giải pháp cùng tháo gỡ khó khăn.

Văn hóa thi đua cũng là một văn hóa mà DN cần có. Các lập trình viên của Microsoft luôn thi thố xem ai là người làm việc nhiều giờ nhất trong ngày. Xem ai là người viết đoạn mã ngắn nhất. Từ văn hóa thi đua trong công ty, Bill đã làm cho những  chàng trai Microsoft trở nên tham vọng hơn bao giờ hết và bằng sự kiên cường, không khoan nhượng  của mình đè bẹp đối thủ cùng ngành, ấn định các tiêu chuẩn của ngành phầm mềm. Ở Microsoft còn có một thứ văn hóa khốc liệt hơn là Văn hóa sinh tồn theo định luật đào thải tự nhiên của Darwin. Hàng năm, có 5% nhân viên được xếp hạng từ dưới lên phải từ giã công ty để tìm một việc làm mới.

Thay cho lời kết

Theo tôi thì “Tái cấu trúc định kỳ” có lẽ khái niệm sẽ được sử dụng nhiều trong thời gian tới. Bởi vì việc  phòng bệnh bao giờ cũng dễ hơn là chữa bệnh. Một cơ thể muốn khỏe mạnh thì phải thường xuyên tập luyện,  khám sức khỏe định kỳ, phát hiện và kịp thời chữa trị những căn bệnh khi chúng vừa mới bắt đầu, chứ không phải là những việc mà chúng ta sẽ phải làm khi nhập viện cấp cứu.